Depresja jako zaburzenie psychiczne charakteryzuje się utratą nastroju, obniżeniem energii oraz aktywności, które zwykle negatywnie wpływa na funkcjonowanie człowieka. Towarzyszy jej lęk, występuje ograniczenie funkcji myślenia, zapamiętywania oraz skoncentrowania uwagi. Dochodzi do zaburzenia planowania i przewidywania podejmowanych decyzji.
Dotyka ona 350 milionów ludzi na całym świecie, a w Polsce na depresję choruje ponad 1,5 mln ludzi. W głównej mierze występuje u ludzi w wieku 20-40 lat, choć coraz częściej dotyka ona też osoby po 60 roku życia. Kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni. Uważa się, że depresja jest drugą co do najczęściej występujących chorób, zaraz po chorobie niedokrwiennej serca, a obok otępienia jest ona najczęściej panującym zaburzeniem psychicznym, które bardzo często powadzi do samobójstwa.
Na etiologię depresji wpływa wiele czynników, co powoduje, że okoliczności powstawania depresji są różnorodne, a ich stopień nasilenia nie ułatwia wytypowania decydującej przyczyny. Wyróżnia się czynniki biologiczne i psychospołeczne. Do czynników biologicznych zaliczamy proces starzenia się uwarunkowany biologicznie: zmiany naczyniowe oraz zmiany morfologiczne poszczególnych obszarów mózgu wpływające na proces starzenia się mózgu, spadek przekaźnictwa nerwowego, choroby współistniejące, ograniczenie sprawności fizycznej, czynniki genetyczne, stosowane leki. Do czynników psychospołecznych zaliczamy stres, osamotnienie, negatywny sposób myślenia, utratę lub śmierć najbliższych, wykluczenie ze środowiska, pogorszenie warunków bytowo- socjalnych wynikających z przejścia na emeryturę oraz brak samodzielności życiowej.
Rozpoznanie jest bardzo trudne. Wynika ono z powodu zróżnicowanej etiologii, a w dodatku występujące objawy mogą być zarówno objawami depresji jak i otępienia. Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne opracowało Kryterium Klasyfikacji wg. DSM-V, którym należy posłużyć się przy diagnozowaniu depresji. Aby mówić o tym schorzeniu należy stwierdzić co najmniej 5 objawów z niżej wymienionych, a okres ich trwania musi wynosić co najmniej 2 tygodnie.
Do występujących objawów zalicza się:
- depresyjny nastrój przez większość dnia (utrzymujący się codziennie),
- spadek lub przyrost masy ciała (>5% zmiany masy ciała, nie jest wynikiem stosowanej
- diety),
- bezsenność lub nadmiar snu w ciągu dnia, wybudzanie się w nocy,
- apatia i wynikający z niej spadek zainteresowania życiem codziennym,
- brak energii,
- nieuzasadnione poczucie winy, spadek wartości i samooceny.
- zaburzenia funkcji poznawczych,
- pobudzenie lub zahamowanie psychomotoryczne,
- nawracające myśli samobójcze.
W Polsce częściej stosuje się Kryterium Depresji wg ICD-10. Dzieli się na objawy podstawowe i dodatkowe. Objawy podstawowe: obniżenie nastroju, niezdolność do odczuwania przyjemności (anhedonia), zmęczenie spowodowane brakiem energii. Problemy ze skupieniem, zaniżona samoocena i niskie poczucie wartości, nieuzasadnione poczucie winy, narastający pesymizm, myśli samobójcze, zaburzenia odżywiania i zaburzenia snu zaliczamy do objawów dodatkowych. Kryterium to pozwala również ocenić stopień nasilenia występujących objawów depresyjnych. Możemy określić 3 typy depresji, względem ich nasilenia. Aby mówić o depresji łagodnej muszą występować 2-3 objawy podstawowe oraz co najmniej 2 z 7 objawów dodatkowych, które występują co najmniej 2 tygodnie. Depresja umiarkowana definiowana jest przez 2-3 objawy podstawowe oraz co najmniej 4 objawy dodatkowe, a ich nasilenie jest duże i szybko narasta. Ciężka depresja obejmuje wszystkie 3 objawy podstawowe i co najmniej 4 dodatkowe, które utrzymują się minimum 2 tygodnie. W przypadku osób starszych mogą również wystąpić urojenia i omamy.
Występuje kilka postaci zaburzeń depresyjnych dotyczących wieku podeszłego. Wyróżnia się: epizody depresyjne, depresje psychotyczne, dystymię, depresje nawracające, objawy depresyjne tzw. mała depresja oraz objawy depresyjne w przebiegu procesów otępiennych oraz w innych zaburzeniach psychopatologicznych. W odróżnieniu od dystymii w epizodzie depresji znacznie nasilone są zaburzenia nastroju i poczucie smutku, a czas trwania takiego stanu wynosi ponad 2 lata. W depresji psychotycznej charakterystyczne są urojenia, omamy słuchowe. Występuje nieustający lęk o stan swojego zdrowia (hipochondria) oraz nielogiczne i bezmyślne wypowiedzi, wynikające z procesu starzenia się mózgu. Ten typ depresji zwiększa ryzyko samobójstw. Mała depresja trwa krótko, a podczas jej trwania zanika zainteresowanie się życiem, występuje brak energii oraz motywacji, pogorszeniu ulegają funkcje poznawcze. Zaburzenia osobowości, zaburzenia lękowe, nadużywanie leków i uzależnienie od substancji psychoaktywnych określają objawy depresyjne w innych zaburzeniach psychopatologicznych. Niepokój, lęk i objawy psychotyczne charakteryzują depresję nawracającą, która zazwyczaj rozwija się między 4 a 5 dekadą życia, ale dochodzi do jej nawrotów w wieku senioralnym.
Niezależnie od wieku trzeba dobrać odpowiedni sposób leczenia depresji. Rozwój medycyny i cywilizacji pozwala nam na coraz większe możliwości dotyczące wyboru form leczenia. Wymagane jest holistyczne podejście do tematu. Oprócz zastosowania leczenia farmakologicznego, leczenia chorób i objawów współistniejących, istotna jest terapia psychologiczna pozwalająca na pracę nad samym sobą, dążąca do zmiany postrzegania rzeczywistości, a także samego siebie. W tym wypadku ważne jest również zainteresowanie ze strony rodziny, a także zapewnienie bezpieczeństwa i zrozumienia osobie chorującej na depresję.
Tekst napisała: mgr Joanna Kampa